جراحی قاعده جمجمه از حساس ترین و پیچیده ترین نوع جراحی جمجمه است. قاعده جمجمه در قسمت پایینی سر واقع شده و رگ های خونی، شاهرگ، عصب مغزی و نخاع در نزدیکی آن قرار دارد. به همین دلیل این عمل نیاز به یک جراح و تیم حرفه ای دارد که علاوه بر درمان صحیح به عصب های بدن چون عصب بینایی و عصب شنوایی آسیب نرساند.
دکتر شهاب کمالی اردکانی یکی از مختصصین ماهر و برجسته در زمینه انواع جراحی مغز از جمله جراحی قاعده جمجمه است.
جراحی قاعده جمجمه چیست؟
یکی از مهم ترین سوالات کاربران اینست که قاعده جمجمه کجاست؟!
قاعده جمجمه یا پایه جمجمه، پایین ترین قسمت جمجمه است که بخش های بسیار مهم مغز و ساقه مغز روی آن قرار دارد. قاعده جمجمه شامل بخش های مغز از جمله استخوان های متصل به گردن، استخوان های بخش شنوایی و گیجگاهی، بخش غده هیپوفیز و حفره های چشم است. هر گونه آسیب شدید به این قسمت و شکستگی باعث مرگ آنی می شود.
جراحی قاعده جمجمه، جراحی بخش های سر به جز بخش گنبدی جمجمه، مغز و فک ها است.
اختلالات قاعده جمجمه
قاعده جمجمه اختلالات و مشکلاتی از جمله عفونت های سینوسی و گوش میانی، مشکلات عروقی و استخوانی و … دارد. در ادامه به اصلی ترین بیماری ها و اختلالات قاعده جمجمه بیان شده است:
تومور هیپوفیز
اختلالات انواع تومور هیپوفیز، از رایج ترین عارضه های قاعده جمجمه است. خارج کرن این تومور، تنها راه درمان این نوع عارضه است.
تومور مننژیوم
اطراف مغز پرده های مننژیوم قرار دارد. به اختلال و تومور در این بخش تومور مننژیوم گفته می شود. جراحی این نوع تومور بسیار پیچیده است.
تومورهای عصبی
تومورهای عصبی، تومورهای مرتبط به عصب های بینایی، چشایی ، شنوایی و… می باشد و به شوانوم یا نورینوم نیز شناخته می شود.
تومور چشمی
تومور چشمی در حفره چشم و نواحی مختلف اطراف چشم به وجود می آید. عمل این تومور بدلیل شکافته شدن کمل جمجمه بسیار حساس و مهم است.
تومورهای سینوسی
تومورهای سینوسی عوارض مختلفی داشته و باید سریع درمان شود. در سینوس های اطراف بینی، بخش میانی و حفره های چشمی به دلایل مختلف تومور ایجاد شده و ممکن است به قاعده جمجمه سرایت کرده و باعث آسیب به پرده های مغزی شود. در شرایطی ممکن است به استخوان های قاعده جمجمه آسیب رسانده و سبب نشت مایع نخاعی از جمجمه به حفره های بینی شود.
ضایعات عروقی
ضایعات عروقی ایجاد شده در رگ های عروقی مغز مانند دیواره رگ آنوریسم، سبب تجمع خون در رگ و گشاد شدن دیواره عروقی می شود و آنوریسم یا متورم شدن رگ ایجاد می شود. جراحی ضایعات عروقی، نوع جراحی قاعده جمجمه باید با سرعت و دقت بالا انجام شود.
نورالژی
نورالژی به حالت برق گرفتگی یا تیر کشیدن در سر گفته می شود. این عارضه به دلیل ایجاد فشار رگ ها بر روی عصب های سر ایجاد می شود. این بیماری اغلب با دارو قابل درمان بوده و در شرایط خاص عمل روش درمان است.
بیماریهای قاعده جمجمه
قاعده جمجمه محل اتصال جمجمه به گردن است. هر گونه بیماری در این قسمت از جمله روماتیسم، عفونت، شکستگی و… با جراحی قاعده جمجمه درمان می شود.
سندروم کیاری
سندروم کیاری نوعی عارضه در قسمت مخچه و ساقه مغز می باشد. گاهی به دلایل مادرزادی یا بعضی بیماری ها، مخچه به پایین کشیده شده و سبب ایجاد فشار و تنگی بر مخچه و ساقه مغز می شود.
شکستگی حدقه چشم
ممکن است در اثر فشار یا ضربه، استخوان های حفره چشم شکسته شود. جراحی قاعده جمجمه جهت خارج کردن یا جا انداختن این شکستگی ها است.
علائم و نشانه ها
شناخت نشانه های قاعده جمجمه، ضرورت انجام این عمل را مشخص می کند. مهمترین علائم عبارت اند از:
- سر درد و سرگیجه مداوم
- اختلال در بینایی
- درد شدید یا بی حسی در صورت
- ضعف عضلانی یا حرکت های ناخودآگاه اندام های صورت
- کاهش شنوایی یا سوت کشیدن گوش ها
- عفونت مداوم سینوس ها
- بسته شدن مجاری بینی
روش های تشخیص عوارض قاعده جمجمه:
- MRI
- CT scan
- PET scan
- نمونه برداری یا بیوپسی با استفاده از دستگاه آندوسکوپی
- تست تعادل
- تست عصب های جمجمه
- تحریک و بررسی عضلات صورت
- بینایی سنجی
- شنوایی سنجی
چه افرادی به جراحی قاعده جمجمه نیاز دارند؟
افرادی به این عمل نیاز دارند که یک یا چند بیماری های زیر را داشته باشند:
- نشت مایع نغزی نخاعی
- تومور هیپوفیز
- تومور های سینوسی
- تومور های عصبی
- تومور گوش میانی
- تومور گوش خارجی
- تومور های مغز و اعصاب
- تومور های لایه مغز
- عفونت های مغزی
انواع جراحی قاعده جمجمه:
جراحی قاعده جمجمه به روش آندوسکوپی
جراحی قاعده جمجمه به روش آندوسکوپی جدیدترین روش است و عوارض بسیار کمی دارد. در این روش پزشک به جای باز کردن جمجمه، برشی روی جمجمه ایجاد کرده و آندوسکوپ را وارد می کند. آندوسکوپ را از طریق دهان یا بینی وارد قاعده جمجمه کرده و تومورها و ضایعات را درمان می کند. تومورهای سینوسهای اطراف بینی، غده هیپوفیز، بخشهایی از چشم و … از طریق این روش قابل جراحی و درمان است.
جراحی قاعده جمجمه به روش باز
گاهی روش جراحی آندوسکوپی برای درمان ضایعات قاعده جمجمه مناسب نیست و نیاز به شکافتن جمجمه است. این روش جراحی برای درمان خونریزی ضایعات، بزرگ بودن تومور، چسبندگی به عناصر حیاتی و … مناسب است. همچنین در شرایطی پزشک قصد گذ اشتن در بخش های از بدن مانند قسمت بالای گردن دارد. مدت زمان عمل قاعده جمجمه نسبت به جراحی آندوسکوپی بیشتر بوده و خطرناک تر است.
نکات مهمی که درباره این عمل باید بدانید:
1-جراحی قاعده جمجمه انواع مختلفی چون جراحی آندوسکوپی دارد که انتخاب نوع آن توسط پزشک مشخص می شود.
2-جهت دریافت نتیجه رضایت بخش از عمل باید دستورالعمل های مراقبتی پس از عمل از جمله استراحت و خواب کافی حداقل به مدت 6 روز، اجتناب از نشتسن و ایستادن و… را جدی بگیرید.
3- عمل قاعده جمجمه عوارضی چون اختلالات سیستم عصبی و.. در پی دارد؛ که در صورت عدم رعایت نکات تشدید می شود.
4-در صورت داشتن درد و تورم در ناحیه جمجمه و خونریزی بینی بیش از 10 دقیقه حتما به پزشک مراجعه کنید.
خلاصه:
جراحی قاعده جمجمه، توسط پزشک پس از معاینه و بررسی نوع و شدت بیماری انتخاب می شود.
قاعده جمجمه پایین ترین قسمت جمجمه است که جمجمه را به گردن وصل می کند. در صورتی که قاعده جمجمه آسیب شدید ببیند یا علائمی چون عدم تعادل، اختلال در بینایی یا شنوایی، به احتمال زیاد دچار بیماری های قاعده جمجمه شده و باید به پزشک مراجعه کنید.